O tym, że osoby z autyzmem i zespołem Aspergera z łatwością odnajdują się w uporządkowanym i działającym według ścisłych reguł środowisku komputerowym wiedzą zarówno rodzice, jak i terapeuci. A co na to naukowcy? Dzisiaj przyjrzymy się temu w jaki sposób i dlaczego programy komputerowe wykorzystywane są w terapii dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu.
Percepcja wzrokowa
Jednym z najlepiej zbadanych obszarów funkcjonowania poznawczego osób z autyzmem jest percepcja wzrokowa. Osoby z autyzmem mają szczególne zdolności do przetwarzania szczegółów obrazu oraz trudności w dostrzeganiu szerszych struktur czy kontekstu. Kiedy chcemy by dziecko skupiło swoją uwagę na materiale do nauki, pomocne może okazać się usunięcie z otoczenia nieistotnych przedmiot, które mogą przyciągać jego wzrok. O ile w świecie rzeczywistym nie zawsze jest to takie proste (nie zawsze możemy przemeblować dom, czy salę lekcyjną specjalnie dla potrzeb naszego dziecka), o tyle programy komputerowe tworzone z myślą o dzieciach z autyzmem zwykle minimalizują wszelkie bodźce czy elementy graficzne, które są niepotrzebne i mogą rozpraszać. Dzieci patrząc w monitor skupione są na świecie wirtualnym, który "umeblowany" jest pod ich potrzeby. Uproszczone graficznie programy komputerowe ograniczają ryzyko rozproszenia, a podpowiedzi kierujące uwagę pomagają skupić się na odpowiednich elementach.
Motywacja
Innym bardzo ważnym aspektem jest motywacja do nauki. Korzystanie z urządzeń elektronicznych jest dla osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu atrakcyjne i nagradzające. Rodzice osób z autyzmem często wręcz zgłaszają problem, jakim jest nadmierne oglądanie telewizji i granie w gry komputerowe. Ta preferencja może zostać wykorzystana do zachęcenia dzieci do wykonywania ćwiczeń wspierających ich rozwój. Doskonały przykład stanowią tu metody tzw. video modelingu, stosowane do nauki czynności samoobsługowych czy umiejętności społecznych. Badania wskazują, że dzieci z autyzmem dłużej oglądają scenki społeczne pokazywane na wideo niż na żywo i szybciej nabywają nową umiejętność, gdy prezentowana jest ona w formie video modelingu.
Niższy poziom lęku
Należy również pamiętać o tym, że sytuacje społeczne często wywołują u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu lęk. Może on być konsekwencją osiowych objawów autyzmu (powodują one niezrozumienie i porażki w kontaktach społecznych, które wzmacniają lęk), nadwrażliwości sensorycznej lub nieprawidłowości w działaniu struktur układu nerwowego. Komputer umożliwia dzieciom z autyzmem ćwiczenie umiejętności w warunkach obniżających poziom lęku. Oglądanie scenek, naśladowanie zachowań i interakcje z wirtualnymi bohaterami można traktować jako przygotowanie do rzeczywistych kontaktów z innymi ludźmi.
Czy komputer wystarczy?
Oczywiście, komputer nie zastąpi tradycyjnej terapii - niezbędne są relacje z innymi ludźmi, budowanie motywacji opartej na wzmocnieniach społecznych i przenoszenie zdobytych umiejętności na rzeczywiste sytuacje. Właściwe programy w odpowiedniej dawce mogą być dobrym uzupełnieniem terapii, o czym świadczą coraz liczniejsze badania naukowe oraz opinie rodziców i terapeutów.
Literatura:
Cardon, T., Azuma T. (2013). Visual attending preferences in children with autism spectrum disorders: A comparison between live and video presentation modes. Research in Autism Spectrum Disorders, 6(3), 1061-1067.
Charlop-Christy, M. H., Le, L., Freeman, K. A. (2000). A comparison of video modeling with in vivo modeling for teaching children with autism. Journal of autism and developmental disorders, 30(6), 537-552.
Dakin, S., Frith, U. (2005). Vagaries of visual perception in autism. Neuron, 48(3), 497-507.
Rajendran, G. (2013). Virtual environments and autism: a developmental psychopathological approach. Journal of Computer Assisted Learning, 29(4), 334-347.
Wojaczek, K., Płatos, M., Lipnicka, M., Okruszek, Ł. (2015). Zastosowanie programów komputerowych w terapii osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Psychiatria i psychoterapia, 11(2), 21-37.