Problemy ze snem u dzieci z autyzmem - skąd się biorą i jak sobie z nimi radzić?

2016-04-08
poprzednia strona

Chcesz otrzymywać informacje o najnowszych artykułach? Zapisz się na newsletter!

Szacuje się, że od 50 do 80% dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu ma problemy związane ze snem. Dla porównania, wśród dzieci rozwijających się typowo występują one u 11 - 37% dzieci. W związku z tym przedstawiamy krótko najważniejsze informacje, jakie na temat snu u dzieci z autyzmem znaleźć można w literaturze naukowej.

Usypianie dziecka

Jakie zaburzenia snu pojawiają się najczęściej?

Najbardziej powszechne trudności związane są z bezsennością - dzieciom trudno jest zasnąć lub w nocy często wybudzają się ze snu. Trudności z wieczornym zasypianiem mogą wiązać się z zespołem opóźnionej fazy snu, najczęstszym zaburzeniem rytmu okołodobowego. Jego istotą jest przesunięcie początku fazy snu na późne godziny nocne, przy zachowanej prawidłowej długości snu i typowym przebiegu snu.

Wśród dzieci z autyzmem często obserwuje się również zespół niespokojnych nóg oraz okresowe ruchy kończyn podczas snu. Bardziej powszechnym problemem niż u typowo rozwijających się równieśników są też parasomnie, czyli nieprawidłowe objawy lub zachowania w trakcie snu. Zalicza się do nich somnambulizm (potocznie: lunatykowanie), lęki nocne (zrywanie się ze snu z krzykiem, płaczem, objawami silnego lęku), koszmary nocne, upojenie senne (chwilowa dezorientacja po przebudzeniu) i bruksizm nocny (zgrzytanie zębami).

 

Jakie są przyczyny zaburzeń snu u dzieci z autyzmem?

Biologiczne

Przyczyn problemów ze snem można doszukiwać się w tych samych czynnikach, którym przypisuje się udział w powstawaniu zaburzeń ze spektrum autyzmu: w nieprawidłowościach o charakterze genetycznym oraz związanych z neuroprzekaźnictwem i hormonami, zwłaszcza melatoniną.

Medyczne

Zaburzeniom ze spektrum autyzmu mogą towarzyszyć inne zaburzenia medyczne, np. epilepsja i nieprawidłowości związane z układem trawiennym, o których wiadomo, że wpływają negatywnie na sen. Podobnie w autyzmie częste są zaburzenia lękowe czy ADHD, które również mogą wiązać się z gorszym snem. Dodatkowo wiele leków, przypisywanych w związku z tymi towarzyszącymi zaburzeniami, ma działanie pobudzające i zakłóca sen.

Zachowania i nawyki

Zanim z dzieckiem wypracowany zostanie rytm dnia, który zakłada zakończenie dziennych aktywności i przejście do wieczornych, przerwanie atrakcyjnych lub stymulujących zajęć może być trudne. Jeśli ten moment przejścia wiąże się z protestami, napadami złości i płaczem, pojawia się pobudzenie, które nie sprzyja zasypianiu. Trudności dzieci z autyzmem z regulacją emocji nie pomagają w uspokojeniu się, a problemy w komunikowaniu się utrudniają zrozumienie wymagań rodziców. Warto też zwrócić uwagę na to, że mocno świecące ekrany telewizorów, telefonów i tabletów, którymi dzieci często bawią się przed spaniem, hamują wydzielanie hormonów związanych ze snem i mogą przyczyniać się do problemów z zaśnięciem.

 

Jak radzić sobie z problemami ze snem?

Zmiana zachowań

Pierwszym krokiem jest zadbanie o prawidłowe nawyki, czasami określane jako “higiena snu”. Wiążą się one z takimi czynnościami, które ułatwiają dziecku zaśnięcie i zapobiegają wybudzaniu. Częste praktyki to zadbanie, aby pokój dziecka był odpowiednio chłodny, ciemny i cichy. Warto zwrócić szczególną uwagę na te aspekty otoczenia dziecka, które przy zasypianiu mogą stymulować i utrudniać wyciszenie, zwłaszcza w konktekście jego zaburzeń sensorycznych (np. nadwrażliwość dotykowa - faktura pościeli i piżamy). 

Pomocne jest wprowadzenie rytuałów, które wyciszają i przygotowują do spania. Nie ma tu rozwiązań uniwersalnych: to, co dla jednego dziecka będzie uspokajające, dla innego może okazać się wręcz pobudzające. Dobry przykład stanowi kąpiel, która niektóre dzieci relaksuje, a inne skłania do energicznej zabawy. Ważne, żeby rytuały były łatwe do nauczenia i możliwe do powtarzania każdego wieczoru. Można wspierać je technikami zaczerpniętymi z interwencji terapeutycznych, np. planem aktywności, wskazówkami wizualnymi, wzmacnianiem pożądanych zachowań czy historyjkami związanymi ze spaniem. 

Wspomniane wcześniej urządzenia elektroniczne, które emitują światło, powinny być raczej wyłączane z wieczornych aktywności. Dlatego jeśli Twoje dziecko korzysta z programu Autilius Wspólna Uwaga, dobrze jest, żeby nie robiło tego tuż przed snem. Jeśli gra czy bajka są dla dziecka dobrym sposobem na uspokojenie i wyciszenie, warto jest zwrócić uwagę na to, żeby jasność ekranu była minimalna.

reklama_blog_poradnik.jpg

Leki

Jeśli zmiana nawyków nie przynosi rezultatów lub jest trudna do wprowadzenia bez wsparcia farmakologicznego, pozostają interwencje oparte na lekach. Podkreśla się, że zanim dziecko zacznie przyjmować leki, które mają pomóc w zakłóceniach snu, należy upewnić się, czy źródło problemów nie leży głębiej. Pamiętajmy, że zakłócenia snu mogą być efektem zaburzeń towarzyszących lub przyjmowanych w związku z tymi zaburzeniami leków. 

 

Co z długością snu?

W temacie snu u dzieci z autyzmem pozostaje jeszcze wspomnieć o kwestii, która od lat budzi dyskusje - jakie są zalecenia odnośnie długości snu? Nie ustalono jeszcze, czy pokrywają się ona z zaleceniami dla dzieci rozwijających się typowo. Możliwe, że dzieci z autyzmem potrzebują mniej lub więcej godzin snu. Badania są raczej zgodne co do tego, że dzieci z autyzmem (od wieku 3 lat do adolescencji) przeciętnie śpią krócej, niż ich typowo rozwijający się rówieśnicy. Nie wiadomo jednak, czy jest to dla nich korzystne. Niektórzy poddają w wątpliwość możliwość ustalenia ogólnych zasad dotyczących długości snu odpowiedniej dla dzieci z autyzmem, uważając, że jest to kwestia silnie indywidualna.

Literatura

Reynolds, A. M., Malow, B. A. (2011). Sleep and autism spectrum disorders. Pediatric Clinics of North America, 58(3), 685-698.

Veatch, O. J., Maxwell-Horn, A. C., Malow, B. A. (2015). Sleep in autism spectrum disorders.Current medicine reports,1(2), 131-140.

 

Jeśli chcesz otrzymywać od nas informacje o nowościach na blogu, zapisz się na newsletter!

Szacuje się, że od 50 do 80% dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu ma problemy związane ze snem. Dla porównania, wśród dzieci rozwijających się typowo występują one u 11 - 37% dzieci. W związku z tym przedstawiamy krótko najważniejsze informacje, jakie na temat snu u dzieci z autyzmem znaleźć można w literaturze naukowej.

usypianie_bez_ramki.jpg